GÜNDEME BAKIŞ - İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talebi üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı bilirkişi görevlendirdi. Bilirkişi heyeti; kooperatif konusuyla ilgili AK Parti Ankara Milletvekili Osman Gökçek'in, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın iddialarını tek tek inceledi ve rapor haline getirdiler.
İzmir Büyükşehir Belediyesi eski Başkanı Tunç Soyer koordinesinde ‘Kooperatifleşme modeliyle kentsel dönüşüm’ sloganıyla başlatılan dönüşüm çalışması, belediye iştiraki olan İZBETON üzerinden yürütüldü. İZBETON’a İzBB meclisinden kentsel dönüşüm çalışmalarını yapması için yetki verildi ancak İZBETON bu yetkiyi kooperatiflere devretti.
58 SAYFALIK RAPORUN DETAYLARI
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından görevlendirilen, İzmir Büyükşehir Belediyesi iştiraki İZBETON A.Ş.’nin konut kooperatifçiliği modeliyle yürüttüğü uygulamalara dair gerçekleştirdiği denetimin sonuçlarına GÜNDEME BAKIŞ ulaştı. 2021 ile 2024 yılları arasındaki faaliyetleri kapsayan 58 sayfalık raporda, şirketin faaliyet alanları dışına çıkarak mevzuata aykırı biçimde konut üretim süreçlerine dahil olduğu ve bu süreçte kamu kaynaklarının çeşitli şekillerde kullanıldığının tespit edildiği bilgisi yer aldı.
Rapordaki bulgular şu şekilde sıralandı:
KOOPERATİF FAALİYETLERİNİN TESPİTİ
• 2021 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından başlatılan “İzmir Konut Edindirme Stratejisi” kapsamında, İZBETON A.Ş. aracılığıyla konut kooperatiflerinin oluşturulmasına yönelik faaliyetler yürütüldüğü belirtildi.
• Toplamda 12 farklı yapı kooperatifinin kurulup faaliyete geçirildiği, bu kooperatiflerin aynı model ve sözleşmeler üzerinden ilerlediği tespit edildi.
• Tüm kooperatiflerin aynı danışmanlık firmasıyla çalıştığı, danışmanlık hizmetleri karşılığında toplam 15.600.000 TL ödeme yapıldığı kaydedildi.
• Raporun birçok bölümünde bu yapıların birbirine benzer olduğu, benzer proje sözleşmeleri üzerinden ilerlediği vurgulandı.
FAALİYET DIŞINA ÇIKMA VE MEVZUATA AYKIRILIK
• İZBETON A.Ş.’nin konut üretimi ve kooperatif organizasyonuna dair faaliyetlerinin, şirketin ana sözleşmesinde belirtilen faaliyet konuları arasında bulunmadığı tespit edildi.
• 5393 sayılı Belediye Kanunu çerçevesinde belediye iştiraklerinin faaliyet alanlarının sınırlarının açık şekilde çizildiği, bu sınırlar içinde doğrudan konut üretim sürecine müdahil olmanın yer almadığı ifade edildi.
• Şirketin yaptığı bu faaliyetlerin herhangi bir meclis kararı ya da yönetim kurulu yetkilendirmesi olmadan yürütüldüğü belirtildi.
MALİ HARCAMALAR VE KAYNAK AKTARIMI
• İZBETON A.Ş.’nin 2020-2024 yılları arasındaki toplam harcama tutarı: 847.857.697,02 TL olarak belirlendi.
• Bu harcamaların bir kısmının kooperatif süreçleri ile ilgili teknik altyapı, üstyapı, planlama ve uygulama hizmetleri için kullanıldığı ifade edildi.
• 2022 yılı içinde İZBETON tarafından yapılan 16 ihalenin tamamında açık ihale yöntemi yerine pazarlık ya da doğrudan temin yöntemlerinin tercih edildiği belirtildi.
• Bu ihalelerin tamamında rekabetin oluşmadığı, bazı ihalelerde yalnızca tek bir firmanın teklif verdiği tespit edildi.
KOOPERATİF YÖNETİCİLERİ İLE ŞİRKET BAĞLANTILARI
• Bazı kooperatif yönetim kurullarında yer alan kişilerin, aynı zamanda iş ilişkisi olan veya şirkette danışmanlık hizmeti veren kişiler olduğu belirtildi.
• Bu kişilerin hem kamu kurumu niteliği taşıyan bir şirkette görevli oldukları hem de kooperatif yönetimlerinde yer almalarının, çıkar çatışması riski doğurduğu raporda yer aldı.
• Kooperatifler ile şirket arasında yapılan sözleşmelerin tamamının aynı formatta olduğu, sözleşme metinlerinin “matbu” nitelikte hazırlandığı ifade edildi.
İHALE UYGULAMALARI VE ŞİRKET UYGULAMA YÖNTEMLERİ
• 2022 yılı içinde şirket tarafından kooperatiflerle ilgili yapılan 16 ihalenin 213 milyon TL’yi aşkın bir mali büyüklüğe ulaştığı belirtildi.
• Bu ihalelerde açık ihale yönteminin tercih edilmediği, “rekabeti kısıtlayan” yöntemlerin uygulandığı ve bazı ihalelere yalnızca tek bir firma tarafından teklif verildiği vurgulandı.
• İhale süreçlerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabi olmaması, raporda açıkça belirtilmekle birlikte; bu durumun “kamu kaynaklarının kullanımında saydamlık, rekabet ve hesap verebilirlik” ilkeleri açısından sorunlu olduğu kaydedildi.
YASAL DEĞERLENDİRME VE TESPİTLER
Raporda şu tespitler yer aldı:
• 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde yürütülen inceleme sonucunda;
• Belediyeye ait şirketin faaliyet alanının dışına çıkarak doğrudan konut üretimine müdahil olduğu,
• Belediye şirketi aracılığıyla kurulan kooperatiflerin bağımsız tüzel kişilik vasfını yitirdiği,
• Kamu kaynaklarının belediyeye ait olmayan yapılara aktarımının sağlandığı,
• İhale süreçlerinde rekabet koşullarının oluşmadığı,
• Ve bu uygulamaların mevzuata aykırı olduğu sonucuna varıldı.