Son olarak geçtiğimiz hafta bilim dergisi European Journal of Vascular and Endovascular Surgery’de yayımlanan bir makale tüm dünyada gündem oldu. İtalya’da 86 yaşındaki bir Covid-19 hastası kadının, üç parmağının ampüte edildiği bildirildi. Araştırmayı yürüten uzmanlar, virüsün kadının parmaklarındaki damarlara saldırıp nekroza yol açtığını, bunun da koronavirüsün “ağır bir göstergesi” olduğunu ifade etti. Daha ilginci ise kadının bunun dışında hiçbir bilinen koronavirüs semptomunu göstermemiş olmasıydı. Bu nasıl olabildi? Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. İftahar Köksal’a göre ortada çok sıra dışı bir durum yok. Çünkü koronavirüs her hastada farklı belirtiler gösterebiliyor. Bazı belirtilerin görülme sıklığı çok daha yüksekken bazı belirtiler, çok az sayıda vakada karşımıza çıkıyor. Nadir görülen bir belirtinin Covid-19’la ilişkili olduğunu en başta anlayamıyoruz ama vaka sayısı arttıkça örüntüler daha net bir biçimde gözlenmeye başlıyor. 1.000 hastanın 1’inde görülen belirti dikkat çekmezken, 1.000.000 kişinin 1.000’inde aynı belirtiyi gördüğümüzde bunun Covid-19’la bağlantısını kurabiliyoruz. Köksal, “Örneğin tat ve koku almada bozukluk olduğu hastalık tanımlandıktan bir ay sonra anlaşıldı” diyor ve ekliyor: “Hastalıkla ilgili belirtiler, klinik seyir ve Covid-19 sonrası etkiler, hasta verileri biriktikçe yapılan analizler sonrasındaki bilimsel verilerden elde ediliyor. Hastaların klinik seyri tamamen bireysel olup, her hastadaki belirtiler ve klinik seyir birbirinden farklılık gösteriyor. Eşlik eden hastalıklar ve hastanın yaşı, klinik seyri önemli ölçüde etkiliyor. Özellikle diyabetik hastalarda, hipertansiyonu olanlarda, kronik böbrek yetmezliği olanlarda, kanser hastalarında, kemoterapi alanlarda, obezlerde ve ileri yaş vakalarda hastalık daha ağır seyrediyor.” GÜNCEL COVID-19 SEMPTOMLARI NELER? Güncel olarak Covid-19’la ilgili bazıları hafif bazıları ağır, kimi yaygın kimi nadir çok sayıda semptomdan bahsetmek mümkün. Ateş, üşüme-titreme, kuru öksürük, halsizlik, nefes darlığı veya nefes almada zorluk, göğüs ağrısı veya göğüste baskı hissi, yorgunluk, kas, eklem veya genel vücut ağrıları (özellikle sırt ağrısı), baş ağrısı, tat veya koku kaybı, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya burun akıntısı, mide bulantısı ya da kusma, ishal, iştahsızlık, ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarında renk değişimi, karıncalanma hissi, konjonktivit, Covid dili ve Köksal’a göre son dönemde gündem olsa da Covid dili de en başından beri hastalarda var olan bir bulgu. Dilin tüm hastalıklarda en erken belirti veren organ olduğunu belirten Köksal, “Özellikle solunum yolu enfeksiyonlarında dil genellikle beyazdır. Covid-19 hastalarında dilde beyaz bir görüntü ya da coğrafik dil denilen görüntü olabildiği gibi dil üzerindeki papiller yapı kaybolarak dil parlak, renksiz hafif bir renk alabiliyor. Biz de hastalarımızın çoğunda bu belirtilere rastladık. Covid dili yeni ortaya çıkmış bir belirti değil. Covid-19 hastalarında ağızda belirti olabilecek bir yara olmuyor. Ancak ateş ve hastalığın etkisi ile herpes labialis yani uçuklarda aktivasyon oluyor. Özellikle uçuğa yatkınlığı olan ve sık uçuk çıkan hastalarda Covid-19 sırasında aktivasyon görülüyor” diye konuşuyor. “SIRTIM AĞRIYOR, COVID Mİ OLDUM?” Tabii burada akla başka bir soru daha geliyor: Madem Covid-19 herkeste farklı belirtilerle ortaya çıkıyor ve farklı bir seyir izliyor, o zaman kişi virüs kapıp kapmadığımı nasıl anlayacak? Ya da anlayabilecek mi? Bir kişinin sırtı ağrıyorsa bu “Eyvah Covid-19 oldum” diye endişelenmesi için yeterli bir sebep mi? İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Aslan Çelebi’ye göre kişinin yaşadığı şikayetin sebebini kendi kendine ayırt etmesi mümkün değil. Bel ya da sırt ağrısı şikayeti olan bir kişinin şikayetinin altında yatan sebebi anlamak için doktor kontrolünde tetkikler şart. Çelebi bunu, “Vücut ağrıları Covid-19 belirtisinden ancak hekim kontrolünde klinik ve laboratuvar testleriyle ayrılabilir” sözleriyle özetliyor. Köksal ise Covid-19 teşhisi için genellikle birden fazla belirti arandığına dikkat çekerek, “Bel ağrısı ve eklem ağrısı gibi belirtiler Covid-19 hastalarında diğer belirtilerle birlikte olduklarından pek karışmazlar. Ortopedik sorunlarda genellikle etkilenen bölge dışında belirti olmaz” yorumunu yapıyor. MUTASYONLU VİRÜSLERİN SEMPTOMLARI FARKLI MI? Akılları karıştıran bir diğer nokta da İngiltere, Güney Afrika, Brezilya gibi ülkelerde ortaya çıkan ve ülkemizde de bazı vakalarda tespit edilen varyantlar. Özellikle varyantların kendilerine özgü semptomları olup olmadığı konusu çok merak ediliyor. Çelebi, mutasyonlu yeni tip varyant virüste de yaygın görülen belirtilerin baştaki belirtilerle aynı olduğunun altını çizerek, “Tek değişiklik asemptomatiklik (virüsün vücuda girdikten sonra belirti göstermemesi) düzeyinde” diyor ve ekliyor: “Asemptomatiklik, yeni tip varyant virüste daha az görülüyor. Mutasyon öncesi asemptomatikliğin erişkinlerde yüzde 27 civarında bir oranı vardı ancak yeni tip varyant virüste asemptomatiklik çok daha az görülüyor. Yani hastalığı belirtili ve ağır seyredenlerin oranı öncekine göre daha yüksek.”