HALE YILDIRIM / GÜNDEME BAKIŞ – Sayıştay Başkanlığı, 2024 yılına ilişkin belediye denetim raporlarını yayımladı. Raporda İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı ESHOT Genel Müdürlüğü’nün mali yapısına dair dikkat çeken tespitler yer aldı.
BİLET ÜCRETLERİ MALİYETİ KARŞILAMIYOR
Sayıştay raporuna göre ESHOT’un bilet gelirleri, artan maliyetler karşısında yetersiz kaldı. 2024 yılı sonu itibarıyla kurumun toplam gideri 10 milyar 234 milyon TL, toplam geliri ise 7 milyar 6 milyon TL olarak gerçekleşti. Buna göre ESHOT, 3 milyar 228 milyon TL açık verdi.
Raporda, 2019 yılında toplam giderlerinin yüzde 92’sini gelirleriyle karşılayabilen kurumun, 2024’te bu oranın yüzde 68’e gerilediği belirtildi. ESHOT’un esas faaliyet gelirlerinin giderleri karşılama oranı ise aynı dönemde yüzde 45’ten yüzde 22’ye düştü.
HER YOLCUNUN MALİYETİ 37 LİRA, GELİR 6 LİRA
2024 yılında ESHOT, 272 milyon 960 bin yolcu taşıdı. Kurumun toplam gideri göz önüne alındığında, bir yolcunun taşınma maliyeti 37 lira 49 kuruş olarak hesaplandı. Ancak bilet satışlarından elde edilen gelir, kişi başına ortalama 6 lira 87 kuruşta kaldı. Böylece her yolcu için 30 lira 62 kuruşluk açık oluştu.
Rapora göre, toplam giderlerin yüzde 81’ini oluşturan bilet gelirleri, maliyetlerin yalnızca küçük bir kısmını karşılayabiliyor. 2019’da bilet satış gelirleri toplam giderlerin yüzde 31’ini karşılayabilirken, bu oran 2024’te yüzde 18’e kadar düştü.
90 DAKİKA UYGULAMASI GELİRLERİ DÜŞÜRDÜ
Sayıştay denetiminde, 2024 yılında ESHOT gelirlerinde yaşanan düşüşün önemli nedenlerinden birinin 90 dakika uygulaması olduğu vurgulandı.
Rapora göre, yıl içinde taşınan yolcuların yüzde 21’ini oluşturan 57 milyon kişi aktarmalı yolculuk yaptı. 90 dakika içinde yapılan aktarmalardan ücret alınmaması, hem toplam bilet gelirlerini hem de ortalama biniş ücretini aşağı çekti.
Uzmanlara göre, bu uygulama toplu ulaşımda vatandaş lehine bir kolaylık sağlasa da, kurumun sürdürülebilir mali yapısı açısından ciddi bir yük oluşturuyor.
ZARAR 5 YILDA 37 KAT ARTTI
ESHOT’un zarar oranı 2019’dan bu yana katlanarak arttı. 2019 yılında 85,8 milyon TL olan zarar, 2024 yılı sonunda 3,22 milyar TL’ye ulaştı. Aynı dönemde ihtiyaç duyulan finansman tutarı da 5,33 milyar TL’yi aştı.
Sayıştay, kurumun gelir-gider dengesindeki bozulmanın devam etmesi halinde mali yapısının sürdürülebilirliğinin risk altına gireceği uyarısında bulundu.