Hale Halime ERDOĞAN / GÜNDEME BAKIŞ - İzmir körfezinde 2025 yılının Ocak ayında İnciraltı bölgesinde görülen, halk arasında ‘deniz marulu’ olarak bilinen algler, geçtiğimiz günlerde Karşıyaka ve Bostanlı sahil bölgesinde ortaya çıktı. İzmir’de çok uzun yıllardır hemen her yıl görülen deniz marulu, geçen yıl yaşanan balık ölümleri nedeniyle İzmirlilerde tedirginlik yarattı. Deniz marulunun denizin kirliliğinden mi yoksa Ege Denizi’nin sıcak suyu nedeniyle mi her yıl görüldüğü tartışılırken, deniz marullarının yüzeyden toplanması ya da toplanmaması seçenekleri de polemiklere neden oldu. Bilim insanlarından bazıları deniz marullarının kısa süre içinde toplanmasının planktonik türlerin artışına ve bu durumun da geçen yıl yaşanan balık ölümlerinin tekrarlanabilmesine sebep olacağını savunurken, bazı bilim insanları ise deniz marullarının çürümeye başladığı evrede hızlıca toplanması gerektiğini vurguladı.
Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Temel Bilimleri Bölümü, Deniz Biyolojisi Ana Bilim Dalı’nda uzun yıllar öğretim üyeliği yapan Prof. Dr. Hasan Baha Büyükışık, deniz marulu olarak bilinen alglerin ne olduğunu, neden kaynaklandığını, denize ve deniz canlılarına olan etkisini anlatarak, “Toplanmalı mı toplanmamalı mı?” sorusunu yanıtladı.
“BİR NOKTADA SUYU TEMİZLİYOR AMA BESİN DEĞERLERİNİ DE ALIYOR”
Deniz marulunu ‘Makro alg’ diye isimlendiriyoruz diyen Prof. Dr. Büyükışık, “Bunların kökü yok, ancak tutunabiliyorlar bir yere ve yaprak olarak çoğalıyorlar. Yapraklar büyük ve etrafından besin elementlerini alıyor, bir noktada suyu temizliyor aslında ama kendileri de biokütle olarak artmış oluyor. O zaman da başka problemler getiriyor. Çok fazla çoğalarak, bozulabiliyorlar” dedi.
“TEK HÜCRELİ ALGLERDENSE MAKRO ALGLERİN OLMASI DAHA İYİ”
Söz konusu alglerin yıllarca bozulmadıklarının da bazı ülkelerde görüldüğünü dile getiren Büyükışık, “Alglerin olması, denizde azotlu besinlerin fazla miktarda olduğunu gösteriyor. Bu ne demek; denize karadan fazla miktarda azotlu besin giriyor. Bu nasıl olur; tarım yapılıyordur, ilaç atıyorlardır, azotlu gübreler atıyorlardır, amonyum klorür, amonyum nitrat atıyorlardır, bu su da arıtılmadan deniz karışıyordur. Denize bu maddeler ne kadar fazla girerse makro algler o kadar çoğalır. Bunlar ileri safhaya ulaştığında makro alglerin hepsini gölgeleyen tek hücreli algler var. Bunlar bütün suyun içinde dağılır ve suyun içinde gözle göremezsiniz. Ancak mikroskopla görülür ama deniz suyu yeşil ya da kahverengi olmuştur. Bu defa da denize onlar hakim olur ve makro alglerin hepsi ölür, onlar çoğalır. En sonunda onlar da dibe çözüp bozulur ve hidrojen sülfürlü bir ortam oluşur. Dip çamuru kötü duruma gelir. Oradaki tüm metaller serbest kalabilir bu ortamda. Şu anda makro alg aşaması olduğu tek hücreli alglerin olmasından daha iyi” diye konuştu.
“BİRKAÇ KİLOMETREYE ULAŞTIYSA TOPLANMALI”
Bu alglerin bozulmadan önce toplanması gerektiğini anlatan Büyükışık, “Toplamazsanız bozularak kötü kokulara neden olabilirler. Bazen 5 yıl bozulmadığı oluyor. Bunu Avustralya’da gözlemledik mesela. Bakacaksınız anormal sayıda çoğalmış, bütün yüzeyi kaplamışsan, birkaç kilometreye ulaşmışsa, onları toplamakta fayda var. Çünkü bir süre sonra bozulacak demektir bunlar” açıklamasında bulundu.
“PAŞA BOKUNU TOPLAMIYORDUK”
Ben Ege Üniversitesi’nden emekli olmadan önce, Dalyan’da ‘Paşa boku’ diyorlardı, yuvarlak kahverengimsi algler çoğalıyordu ve Eylül ayına doğru anormal çoğalıyordu. Biz bunlara dokunmuyorduk, toplamıyorduk, çünkü bunlar bir kenara yığılıyorlar ve bozulmaya başlıyorlar. Kokuya neden oluyorlar. Çok kötü kokuyor ama onları ellemiyorsunuz çünkü algler çoğalacak, hayvanlar çoğalacak algleri yiyecek ve balık yavruları bu besinle beslenmek için Dalyan’a girecek. Dalyan reisleri de hep o anı bekliyor, Haziran ayında rüzgarlar 1 hafta devamlı esiyorsa hemen kapatıyorlar ki yavru nitrojence zengin su dışarı çıkmasın. Böylece çok kısa sürede lidakiler büyüyor ve balık toplama işleri başlıyor” ifadelerini kullandı.
“MAKRO ALGLER ORTAMDAKİ AZOTU TOPLAR”
“Deniz marulu balık ölümlerini getirir mi” sorusunu da yanıtlayan Büyükışık, “Çok aşırı yoğun olursa elbette dibe çöküp bozulacak bunlar, o zaman balık ölümlerine neden olabilir ama makro algler ortamdaki azotu da topladığı için yararlı. Burada söylenebilecek en önemli bulgu, denize giren azot fazlalığı olduğudur” dedi.
