KLİMİK Derneği Başkanı Prof. Dr. Alpay Azap, RS FM’de Sinan Onuş’la Ankara Masası programına konuk oldu ve koronavirüs ile mücadele konusunda akla takılan tüm soruları yanıtladı. Sorular ve Azap’ın yanıtlarından bazıları şöyle: DELTA VARYANTI TÜRKİYE’DE NE KADAR YAYGIN? “Son rakamlarla ilgili Sağlık Bakanı’nın da açıklaması vardı. Kendi hastanemizde de görmeye başladık. Delta varyantını tanıyan ve 4-6 saat arasında sonucu çıkan PCR kiti var. Bundan sonra çok daha iyi bir veri tutma şansı olacak. Toplumda var olması, hızla yayılacağının kesin kanıtıdır. 10 ise sayısı zaten, 10 gün sonra 100 olacak. Delta varyantı çok hızlı yayılıyor.” SALGININ SONU GÖRÜLDÜ MÜ YOKSA ERKEN Mİ REHAVETE KAPILDIK? “Bizde şöyle bir rahatlama oldu, daha önce hiç bu kadar olmamıştı. Bu sefer aşıların da çok miktarda gelmiş olması, ‘Bu salgın bitti’ havası yarattı. Deltanın toplumumuzda yayılmakta olduğunu düşününce bu, dehşet verici bir durum. Herkes aşılanıyor ama varyantlara karşı aşının etkisi azalıyor. mRNA aşılarının bile etkisi azalıyor, yüzde 95 koruma sağlarken yüzde 70 ila 80’e düşüyor. Ama tabii bu iki doz yapıldıktan ve 14 gün geçtikten sonraki rakam. İngiltere’de tek doz Biontech aşısının deltaya karşı sadece yüzde 33 koruma sağladığı hesaplandı. Büyük çoğunluğumuz bu virüse karşı, özellikle deltaya bağışık durumda değiliz. Bunaldınız ama biz de çok bunaldık. Böyle giderse Temmuz sonuna kalmadan 4. dalgayı yaşarız diye düşünüyorum. Bizim merkezimize başvuruda artış olmaya başladı. Aşağıya doğru inen vaka sayısı eğrisi, iki hafta önce yatay seyre geçti. Son bir haftadır da artış seyrine geçmiş görünüyor. Bunun delta olduğunu da düşünürsek çok hızlı tırmanacaktır. Temmuz sonunda ciddi sayılarla karşılaşabiliriz” BİREYSEL OLARAK NASIL ÖNLEM ALINMALI? “İnsanlar sıkıldı ama yapacak bir şey yok. Salgını engellemenin yolu varyantları engellemekten geçiyor. Onu engellemenin yolu da bir, kitlesel kapanmalar; iki, bireysel önlemler, üç de aşılanma. Aşılamada iyi gidiyoruz ama hâlâ gerideyiz. Korunuyor olduğumuzu söylememiz için iki doz aşının üzerinden 14 gün geçmesi gerekiyor. İki şey ihmal ediliyor, havalandırma ve temas süresini kısa tutma. Elin tam fonksiyon görmesi için beş parmağın hepsinin iyi çalışması gerekir. Maske, mesafe ve temizlik yetmez sadece. Temas süresi kısa olmalı, havalandırmayı iyi yapmamız lazım” KORONAVİRÜS AŞILARINA ACİL KULLANIM ONAYI ÇOK MU HIZLI VERİLDİ? AŞILAR GÜVENLİ Mİ? “İnsanların kafasında, olması gerekenden daha mı hızlı oldu diye şüphe oluştu tabii. Bunun birkaç nedeni var. Virüsün nasıl bir virüs olduğu, bütün genetik haritası, daha salgının birinci ayı bitmeden tüm dünya tarafından öğrenildi. Çin’deki araştırıcılar virüsün genetik haritasını paylaştılar. Eski yıllara göre teknoloji de çok gelişmiş durumda. Bu aşı çalışmalarında etkililik dediğimiz, geliştirilen aşının insanlar üzerinde toplumsal yaşantı içerisinde ne kadar olduğunu gösteren Faz-3 çalışmadır. Toplumda çok yaygın olmayan hastalıklarda Faz-3 çalışması yıllarca sürer. Ancak burada hastalık milyonlarca kişiyi hastalandırdığı için Faz-3 çalışma çok hızlı ilerledi. Güvenlikle ilgili genelde bir yıllık, iki yıllık izlem sonunda ruhsat verilir. Ama pandemideyiz ve bekleme şansımız yok. İkincisi de aşıların ciddi yan etkileri, ilk iki ayda ortaya çıkar. Bu, tarihte hep böyle oldu. Acil kullanım onayı verecek olan kuruluşlar ‘2 ay yeterli’ dedi. Yan etki olmayınca objektif bir şekilde acil kullanım onayı verildi. 3.2 milyar doz aşı uygulandı dünyada. Ciddi yan etki görülmedi” HER YIL AŞI OLACAK MIYIZ? “O biraz virüsün değişimine, aşıların oluşturduğu bağışıklık yanıtına bağlı. Yüksek düzeyde bağışıklık üreten mRNA aşıları için en az 9-12 aylık koruma olacak. Daha da uzayabilir. Sinovac gibi inaktif aşılar için ise bu süre 3-6 ay arası kadar da kısa olabiliyor. Yeni ortaya çıkacak ve aşının etki edemeyeceği bir varyant olursa yeni aşı gerekir. Mevcut aşıda kaçan bir varyant olursa o varyanta yönelik aşı üretilecek. O zaman herkes yeniden aşılanacak" COVİD-19 GEÇİREN HASTALARIN BAĞIŞIKLIK KAZANMASI İÇİN TEK DOZ MRNA AŞISI YETERLİ Mİ? “Şimdiye kadarki veriler bunu destekler nitelikte. Hastalığı geçirmiş olanların tek doz mRNA aşı olması yeterli gibi görünüyor. Ama salgın çok dinamik. Delta Plus varyant dolaşmaya başlayınca ikinci doz düşünülebilir“ BİONTECH AŞISI DELTA VARYANTINA KARŞI ETKİLİYSE İSRAİL’DE NEDEN DELTA VARYANTI YAYILIYOR? “‘İsrail’de delta varyantı tespit edilen kişilerin yarısı aşılı’ deniyor, bu karşılaştırma doğru değil. Biz bunu aşı karşıtlarından çok duyarız. Oranı doğru kurmak lazım. İsrail’de aşılanmışlar içinde deltaya yakalanmışların oranı ile aşılanmamış kişilerin deltaya yakalananların oranına bakmak lazım. İsrail ve İngiltere’de yüksek aşılama var ama iki doz aşısı tamamlanmış kişi sayısı yüzde 55-60 arası. Dolayısıyla önemli kısmında iki doz aşı tamamlanmamış” İKİ DOZ SİNOVAC AŞISI OLANLAR 3. DOZ AŞIYI NE ZAMAN OLMALI VE HANGİ AŞIYI TERCİH ETMELİ? "3. aydan itibaren tekrar aşılanabilirler. İnaktif aşıların bağışıklığı aylar içinde azalır. Grip aşısı mesela 6 ay kadar koruyucudur. Kış boyunca korusun diye ekim ayında yaptırırız. Delta varyantı, daha çok antikorla kontrol altına alınabilir, bunu biliyoruz. 3 ay makul gibi görünüyor. Delta yokken 6 ay diyorduk. Delta çıktı 3 aya düştük. İnsanlar bulabildikleri ilk aşıyı olsunlar. Varyantlara karşı en etkili olan mRNA aşılar. Seçme şansı varsa Biontech”