Karadeniz'de birçok ilde vaka sayıları yüz binde 200'ün üzerine çıktı. Söz konusu yerlerde ekstra önlemler uygulanmaya başlandı. Ancak olumlu örnekler de var. Vaka sayısı yüz binde 10’un altında olan Hakkâri (3.21), Şırnak (3.91), Muş (8.51),Batman (8.71), Van (13.92) başta olmak üzere Doğu ve Güneydoğu’da bazı şehirler Covid'e karşı başarısıyla dikkat çekiyor. Bu iller başarısını neye borçlu? Sağlık Bakanlığı’nın önlemleri dışında ek tedbirler uygulanıyor mu? Bu iller normalleşmeye hazır mı? Tüm bu soruları ve merak edilen her şeyi bölgedeki yetkililere yönelttik. HAKKARİ KENDİ LABORATUVARIMIZI KURDUK Hakkâri, haritadaki 3.21 oranı ile en düşük vaka sayısına sahip şehir unvanına sahip. Hakkâri Valisi İdris Akbıyık'a göre bunun en önemli nedeni vatandaşların maske, mesafe ve hijyen kurallarına uymaları. Akbıyık, Hakkâri halkının sokakta %97’lerde maske takma oranı olduğunu belirtiyor. "Sınır kapılarında ciddi önlemler aldık" diye konuşan Akbıyık, Türkiye’de il girişlerinde kontrol yapmaya başlayan ilk şehirlerden de biri olduklarının altını çiziyor. Vali Akbıyık diğer önlemleri şöyle anlatıyor: "Türkiye’de ilk korona vakası görülür görülmez, Hakkâri Devlet Hastanesi’nde biz kendi laboratuvarımızı hızlı bir şekilde kurduk ve yapabildiğimiz kadar çok test yaptık. Burada en önemli şey filyasyon oldu. Tüm sağlık personelimiz alanlara çıktı ve filyasyondaki başarı da vakaların düşük olmasına büyük oranda katkı sağladı.” EN ZORLU KONU: DÜĞÜNLER VE TAZİYELER Vali Akbıyık, ilk başlarda en zorlanılan konunun ise düğünler ve taziyeler olduğunu söyleyip ekliyor: “Düğünlerde hızlı bir şekilde sonuç aldık ama taziyelerde zorlandık. Bunun da önüne yine sıkı uyarılar ile geçebildik. Mesela bir vatandaşın cenazesi olduğunda polis cenaze sahibini arıyor, taziye yapmayın diyor. Namazı kıldıran imam da aynı tavsiyede bulunuyor. Tabii denetimler de çok sıkı. Zaman zaman ceza yazmak durumunda da kalıyoruz." Nüfusun nispeten az olmasının filyasyon çalışmalarına olumlu etkisi olduğu görülüyor. Vali Akbıyık, bir kişide koronavirüs görüldüğünde o kişinin irtibatta olduğu herkese test yapıldığını anlatıyor. Şimdiye kadar 6 bin civarında Hakkarili de aşı oldu. HAKKARİ NORMALLEŞMEYE HAZIR Peki şehir kademeli normalleşmeye hazır mı? Vali Akbıyık'a göre yanıt çok net bir 'evet'. “Köy okulları açıldı. Diğer konularda da tüm kuruluşlar ve Hakkari halkı olarak hazırız. Burada önemli olan başarıyı devam ettirebilmek. Çünkü mutant virüsler çıktı ve çok hızlı yayılıyorlar. Hakkari’de de mutant virüs görüldü ama çok hızlı şekilde kontrol altına alındı.” MUŞ POZİTİF VAKALARA EN GEÇ ÜÇ SAATTE ULAŞILIYOR Muş 8.51’lik oranı ile en az vaka sayısına sahip şehirler arasında yer alıyor. Muş'ta bölge sağlık yetkilileri de şehrin vaka başarısında ilk sıraya vatandaşları koymakta. Bölgede görev yapan sağlık yetkililerinden aldığımız bilgiye göre Doğu Anadolu’nun engebeli ve zor arazisinde ulaşımın zor olmasına rağmen filyasyon çalışmalarındaki yoğun çalışma da başarının nedenlerinden biri. Sağlık yetkilileri, vaka sayılarının düşük olmasının diğer sebeplerini ise şöyle sıraladı: Muş’ta yeni uygulamalar en önden takip edildi. İller arası seyahatlerde kontrol noktaları oluşturulan ilk yerlerden birisi Muş idi. Vaka sayılarının arttığı köy ya da beldelerde tam kapanma yapıldı, bölge anında karantinaya alındı. Jandarma karantina süresinde köyün dışında bekledi. Test konusuna gelince, hastanelere başvuran herkesten hızlıca test alınıyor ve test sonucu pozitif çıkarsa en geç üç saat içinde o kişiye ulaşılıyor ve tedavisi başlatılıyor.” VAN 9 AYRI NOKTADA 24 SAAT KONTROL Van da 13.92 vaka oranı ile normalleşmeye en yakın duran illerimiz arasında bulunuyor. Van Valisi Mehmet Emin Bilmez'e göre vakaların az olmasının ilk sebebi sağlık çalışanlarının fedakarlıkları. Vali Bilmez, başarıyı getiren formülü şöyle özetliyor: "Filyasyon ekiplerinin birebir sahada olması, jandarma ve polisin denetimlerinin çok sıkı olması ayrıca önemli etkenlerden birisi. Kentimizin 9 ayrı noktasında 24 saat esasına göre yol kontrolü yapılıyor. Bu kontrollerde Covid-19 testi pozitif olan hastalar, izolasyonda olması gereken temaslılar yakalanıyordu. Bu uygulamamız vaka sayılarımızın azalmasına büyük katkı sundu.” 'EN ÇOK BULAŞ HASTANE ÖNÜNDEYDİ' İlk günlerde hastaneye başvuran vatandaş sayısı 2000'lerde olduğunu söyleyen Vali Bilmez öne çıkan bir başka kritik önlemin de altını çiziyor: "En çok bulaşın olduğu yer hastane önleriydi. Acil çağrı merkezi kurduk ve hastalık belirtisi olanların çağrı merkezine ulaşması sağlandı. Bu uygulamayla günlük hastaneye başvuru 2000’den 200’e kadar düştü. Kişisel kanaatim Van’daki başarıya bunun ciddi bir katkısı oldu.” Bilmez sözlerini Van'ın belli bir oranda normalleşmeye artık hazır olduğunu söyleyerek son verdi. ŞIRNAK 'KARARLARI MERKEZDEN DEĞİL YERİNDEN ALDIK' 537.000’in üzerinde nüfus var, Türkiye’de hane başına düşen en yüksek kişi sayısına sahip, Habur Sınır Kapısı nedeniyle insan hareketliliği çok... Şırnak tüm bu dezavantajlara rağmen pandemi boyunca vaka sayısını nasıl kontrol altında tutmayı başardı? 3.91’lik oranı ile en düşük vaka görülen 2. il olan Şırnak'ın İl Sağlık Müdürü Op. Dr. İsmail Başıbüyük'e göre başarının tek bir açıklaması yok. “Başarımızın bir sırrı varsa, hızlı karar alma, iyi bir saha ekibi, toplumun sağlık inanç ve algılarını iyi analiz etme ve bu analizler doğrultusunda topluma dayalı müdahaleler yapmaktır” diyen Başıbüyük kararları merkezden değil yerinde aldıklarını vurguluyor. Dr. İsmail Başıbüyük vaka sayılarında etkili olduğunu düşündüğü uygulamaları şu şekilde detaylandırdı. Vaka sayısının artmaya başladığı ilçelerde bütün merkez yönetim ekibi olarak kriz masası toplantılarını o ilçelerde toplamaya başladık ve müdahalelerimizi yerel ihtiyaç ve dinamiklere göre belirledik. Uygulamalarımıza özellikle kanaat önderleri ve nüfusu olan insanları katarak toplumsal mobilizasyon kampanyaları başlattık ve toplumun katılımını sağladık. Özellikle vakaların yoğun olduğu ilçelerde maske, mesafe ve temizlik konusunda toplumu bilgilendirmek amacıyla saha bilgilendirme ekipleri oluşturduk. Bu ekipler, özellikle esnaf esnaf dolaşarak vatandaşlara COVID-19 ile mücadelede farkındalık oluşturdular. Ayrıca il genelinde kurduğumuz mobil ekiplerle semptomu olan temaslılardan evinde numune aldık ve bu kişilerin hastaneye giderken yapacağı olası teması sınırlandırdık. Yine mobil ekipler sayesinde pozitif vakanın çıktığı mahallelerde semptom taraması yaptık. Böylece, şikayeti olanların toplum içerisinde rahatça dolaşmalarının önüne geçtik. 'NORMALLEŞME SÜRECİNE HAZIRIZ' Şırnak’ın normalleşme sürecine hazır olduğunu müjdeleyen İsmail Başıbüyük, “İl Pandemi kurulumuzu topladık ve normalleşme ile ilgili tedbirleri tartıştık ve çeşitli kararlar aldık. Özellikle okulların açılacağını düşünerek Milli Eğitim Müdürlüğümüzle yakın işbirliği içerisinde olmayı ve önlemleri sıkılaştıracağımızı kararlaştırdık” diye önümüzdeki süreci anlatıyor. 'SAHA DENETİMLERİ ÇOK SIKI TUTULDU' Şırnak Valisi Ali Hamza Pehlivan da sürecin en başında günde yaklaşık 2 bin aracın giriş çıkış yaptığı ‘Habur’ sınır kapısında Sahra Hastanelerinin kurulmasının etkili olduğu görüşünde. Pehlivan, Türkiye’de en az vaka sayısında 2. il olmalarının sorumluluklarının daha da arttığını belirtiyor: "Rakamların tekrar yükselmemesi için rehavete kapılmadan daha fazla denetim yapmaya ve vatandaşlarımızı bilinçlendirmeye, yönlendirmeye devam ettik. Kapalı olan işletmeleri tekrar açabilmemiz için bu hassasiyeti muhakkak sürdürmemiz gerekiyor." BATMAN FİLYASYON SÜREMİZ ORTALAMA 5 SAAT Batman Valisi Hulusi Şahin, 8.71’lik oranı ve ildeki başarının altında yatan nedenlerini şöyle sıralıyor: Güçlü filyasyon, temaslı ve vaka izolasyon süreçlerini hassasiyetle yürütmek, filyasyon süresinin kısa olması. Yetkililer vaka azlığını aldıkları aşağıdaki aksiyonlara bağladı: Hasta ve temaslı takibini sağlık personelleri gözetiminde günlük yapmak, filyasyon süremizin düşüklüğü ile erken ve hızlı tedaviye başlamak, hastalara ve temaslılara evden çıkmadan tedavi ve test imkânı sunmak, hastane tedavisi gerekenleri hızlı bir şekilde hastaneye transferini sağlamak. Vaka ve temaslıların evde denetimlerini günde 2 defa sürekli yapmak. Vali Şahin'e göre temaslı ortalamanın yüksek olması ve alınan numunelerde test pozitiflik oranının düşüklüğü başarının göstergelerinden. Batman’da filyasyon süresinin ortalaması 5 saat, temaslı ortalama ise 7 kişi. Test pozitifliği oranı ise %3 bandında. 27 NOKTADA NUMUNE VERME MERKEZLER KURULDU Batman’da vaka sayılarının az olması ve kısıtlamaların olması hastane başvurularının ve dolayısıyla test sayılarını azaltan unsurlardandı. Vali Şahin, bunun önüne geçebilmek adına ilde 27 noktada numune verme merkezleri oluşturduklarını bildirdi. Yapılan günlük test sayısı ise 300 bandında. Batman, Bilim kurulunun önerileri doğrultusunda mevcut koşullara göre normalleşme adımlarını kademeli olarak atmaya hazır.