Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Şentop, Habertürk TV'de yayınlanan 'Kübra Par'la Açık ve Net' programında soruları yanıtladı: * Daha önceki dönemlerde de siyasi etikle ilgili kanun teklifleri vardı. 23, 25, 25. dönemde vardı. 26. dönemde ben Anayasa Komisyonu başkanıydım, bu teklifi görüşmüştük. Türkiye'nin gündeminde bu tür teklifler sık sık oldu. Bunun dengeli olarak iki bakımdan değerlendirilmesi lazım. Birincisi siyasetçilerin mali ilişkilerinde şeffaf olması lazım. Bir taraftan bunun suistimaline, siyasetçilerin iş yapamaz bir noktaya gelmesine müsaade edilmemesi lazım. Teklif verilmiştir, malumunuz Meclis tatilde. Meclis 1 Ekim'de toplanacak. Teklif değerlendirilecekse bununla ilgili ancak 1 Ekim'den sonra mümkün olabilir. * İçerikler tartışılabilir, prensip olarak etikle ilgili düzenlemelere hak veriyorum. Bunların olması lazım. Son zamanlarda siyasetçilerle ilgili bazı ithamlar, yakıştırmaların önemli bir kısmı birtakım iftiralardan ibaret. Mesela milletvekili maaşlarıyla ilgili yapılan değerlendirmeler var. 80-90'lı yılları hatırlıyorum. O dönemde ilave zam yapılırdı. * 2002'den bu yana milletvekillerine ilave zam yapılmamıştır. Milletvekili Meclis Başkanı alma sıfatıyla bir maaş almıyor. Duyduğum bir şey var bayramda milletvekillerine ikramiye verileceği yönünde. Bu tamamen yalandan ibaret. Maaş miktarı şüphesiz kamuda maaş alan memurların maaşına göre hesaplanıyor. Fakat milletvekilinin harcamalarıyla ilgili kimsenin bir hesaplama yaptığı yok. Milletvekilleri mâlum hafta içi Ankara'da, hafta sonu memleketlerine gidiyorlar. Sadece gidiş-gelişle ilgili harcamaları var. Meclis'te milletvekillerini ziyarete gelenler harcamalarını kendi ödemiyorlar. Biliyorum ki birçok arkadaşımız seçmenleri otellerde misafir etme, hastane masraflarını ödeme gibi harcamalar yapıyor. Daha önce aldığı maaşın yarısını alan milletvekili o maaşla geçinirken, milletvekili olduktan sonra geçinemiyor. * Araç tahsisi yok. Aracı olmayan milletvekilleri toplu taşıma araçlarıyla Meclis'e gidip geliyor. Maddi durumu müsait olmayabilir. Milletvekillerine araç tahsis edilmiyor, lojmanları yok, üç tane personel veriliyor. Milletvekili lojmanları biliyorsunuz satışa çıkarıldı. Milletvekilleri hali vakti yerinde olanların Ankara'da evi vardır, bazıları kiralarda oturuyor. * Milletvekilleriyle ilgili tabloyu ortaya koyarken aldığı maaşı, harcamalarını da göz önünde bulundurmak lazım. En yüksek memur maaşı şu anda endeksli olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı, onun maaşına endeksli olarak milletvekili maaşı olarak belirleniyor. * Burada şunu söyleyeceğim, milletvekili maaşının asgari ücretle ifade ederseniz, o zaman asgari ücretle milletvekili olarak yaşayabilen varsa gelsin yapsın o zaman. Milletvekillerine verilen maaşla kendi illerine gidip geliyor her hafta. Onun dışında yaptıkları çalışmalarda kendi maaşlarından harcıyorlar. Bunun dışında milletvekillerinin gelen, giden misafirlerle ilgili harcamaları kendi cebinden karşıladığını biliyoruz. * Bu maaş azdır demiyorum ama bir ilçede yaşayan vatandaşımız standartta yaşamıyor milletvekili. Milletvekillerin özlük haklarıyla yapılan değerlendirmelerin bir kısmının maksatlı olduğunu düşünüyorum. * Çeşitli şekilde bekledikleri reklam paylarını elde edemedikleri için parlamento, milletvekilleri aleyhine yazan internet siteleri var. Meclis'e saldırmak biraz kolay bir iş haline geldi. Milletvekillerinin ne iş yaptığını ve oradaki imkanlarını ve aldıkları maaşın giderleriyle orantısını değerlendiren insanlar var. Bunu itibarsızlıştırmak vesayetçi, darbe dönemlerinin anlayışlarının bir ürünüydü. * Bu tür olumsuz değerlendirmeler vatandaşın iradesini itibarsızlaştırmadır. 600 milletvekili arkadaşımız vatandaşın, milletin içinden gelen insanlar. Hatalar, yanlışlar olabilir mi, olabilir. Ama bunu oranlamak lazım. Bu tür yanlışları yapana bakalım. Kanuna, hukuka aykırı işleri yapanların oranı nedir? Ben çok büyük bir oran olacağı kanaatinde değilim. Bu yanlışların, hataların vatandaşın Türkiye genelindeki oranı ne ise muhtemelen meclise yansıması o oran olabilir. Bu nedenle milletin kendi iradesiyle seçtiği kişi ve kurumları itibarsızlaştırmak Türkiye ve millete zarar verir. * Bu konuyla ilgili düzenleme yapılmasını prensip olarak doğru bulurum. Bu konu daha önce 26. dönemde ve sayın Cemil Çiçek tarafından da teklif verilmişti. Birçok konuda kendi şahsi menfaatleri sebebiyle Meclis'i itibarsızlaştırmaya çalışan insanların peşine takılmamak lazım. * Meclis Başkanlığı'nda bütün milletvekillerinin kapalı zarf içerisinde mal beyanları var. Mal beyanları 2020'de yenilenecek. Beyan ettikleri mal varlığında eksilme veya artış olursa onu da yenilemeleri gerekiyor. Milletvekilleriyle ilgili, ki bütün memurlar için geçerli bir şey bu, mal beyanı meselesi, bunu bir sıkıntı olduğu zaman bir itham, soruşturma olduğu zaman bunun savcılığa teslim edilmesi, açılıp mukayese edilmesi imkanı var her zaman. Artış söz konusuyla araştırma yapılabilir. Prensip olarak bu konuda bir düzenleme yapılabilir. Böyle bir düzenlemenin siyasi partilerin mutabakatıyla etraflıca düşünerek yapılması lazım. * TBMM dünyada en çok çalışan parlamentolardan bir tanesi, biz buna birleşim diyoruz. Almanya'da parlamento 71 gün çalışmış. Avusturya'da 33 gün. Danimarka 109 gün çalışmış. TBMM 113 gün yaşamış son yasama döneminde. Dünya parlamentolarının bir standardı var. Biz milletvekillerini neye göre kıyaslayacağız. Mesela uzun yol yapan şoförler veya gemi kaptanlarının veya polis memurlarının çalışma şartlarıyla mı yapacağız? Kendi benzeriyle mukayese edebiliriz. Dünya parlamentoları nasıl çalışıyor onunla mukayese edebiliriz bize fikir vermesi bakımından. Türkiye süre olarak dünyanın en çok çalışan parlamentolar arasında yer alıyor. * Genel Kurul çalışmaları için iç tüzükte çalışma süresi vardır. Parlamentonun normal çalışma süresini bu parlamento düzenlememiş. 71'de, 73'de bunu hazırlayanlar böyle öngörmüş. Meclis çalışmaları sadece genel kuruldan ibaret değil, komisyon çalışmaları, onların kurduğu alt komisyonları, araştırma komisyonlarının çalışmaları var. * Bunun dışında bütçe hazırlıkları için çalışanlar var. Meclis tatile girdi, girmedi tartışmalarını değerlendirirken dünya parlamentolarını mukayese ederek söylemek lazım. Kaldı ki milletvekillerinin sadece Meclis'te çalışmalarını beklemiyor millet. Tabii seçim mahallilerine gitmesi gerekiyor. 1 hafta seçim bölgesinde görülmeyince milletvekillerine 'seni hiç göremiyoruz' deniyor. Hepsini bir bütün olarak değerlendirmek lazım. Bunları dikkate almadan az çalmıştınız, çok tatil yaptınız demek parlamentoya itibar suikastıdır. * Meclisin bundan önceki parlamenter sistemiyle mukayese etmek lazım. Hem kanunlar bağlamında hem de bu kanunların yapılış tarzıyla ilgili bunu değerlendirmek lazım. Şu değerlendirme yanlış, şu kadar kanun teklifi verilmiş, bu kadarı kanunlaşmış. 600 milletvekilinin her birinin kanun teklifi vermesi mümkün. Bazı milletvekilleri skor yapmak için kanun teklifi veriyorlar. Neye göre mukayese yapacağız? Bu mukayeseyi önceki dönemlerde ne olmuş? Bazı arkadaşlar şunu diyor, 'Başkanlık sistemine geçince Meclis kanun yapma bakımından daha az kanun yapıyor' diyorlar. Gerçek öyle değil. Hem çıktılar hem de süreçler bakımından öyle değil. * Parlamenter sistemin son dönemi, yani 2017 Temmuz'dan 2018 Temmuz'una kadarki dönemden 2016 Temmuz'undan 2017 Temmuz'una kadar dönem ile Başkanlık sisteminin yürürlükte olduğu 2018 Temmuz'undan itibaren olan dönemi dikkate alarak söyleyeceğim. Kanun teklifleri bakımından parlamenter sistemi genelde 650 civarında kanun teklifi önerisi verilmiş. 650 ve 651 önceki ve bir önceki dönemde. Şimdi ise 2081 kanun önerisi verilmiş. Aşağı yukarı üç kattan fazla kanun önerilerinde artış var. Milletvekillerinin kanun teklifi vermeleri bakımından önceki döneme göre daha aktif olduklarını söyleyebiliriz. * Parlamenter sistemin son yılında toplam 110 kanun yapılmış. Ondan önceki yıl 313 kanun yapılmış. Bu toplama bakarsak yanıltıcı olur. Bu sayıya bakarak meclisin itibarını değerlendireceksek parlamenter sistemin itibar azalması söz konusu olabilir. Parlamentoda 313 kanun çıkartılmışken, parlamenter sistemin son yılından bir önceki yıl. Daha sonra 110 kanun çıkarılmış. Bu parlamenter sistemi içerisinde. Bunun anlamı şu, uluslararası sözleşmelerin sayısı çok olduğu için, hızlıca anlaşarak geçirilmiş demektir. Kanun başına düşen süreyi hesapladığınızda aşağı yukarı üç katı hızla geçirilmiş. * Ama dönemsel, konjonktürel içeren uluslararası sözleşmeler devre dışı bırakıldığında, olağan zamandaki kanunlara baktığımızda Başkanlık sisteminde 26 kanun, parlamenter sistemin son yılında 18, bir önceki yıl 16 kanun çıkarılmış. Çalışma sürelerine baktığımızda sürede bir değişiklik yok. Bir kere çıktılara baktığımızda bu tür değerlendirmeyi haklı kılacak tablo yok. Kanun yapma sayısında Başkanlık sisteminde azalma oldu denebilecek bir tablo yok. * Gerek kanun sayısı ve süreçleri bakımından Başkanlık sisteminde gerileme olmadığını tablolar ve sayılar gösteriyor. Yeni sistemde teklifler milletvekilleri tarafından veriliyor. Daha önce Bakanlar tarafından tasarı olarak veriliyor. Diyelim ki milletvekilinin kendi ihtisas alanı. Okulda matematik öğretmeni olan milletvekilimiz var diyelim. Milletvekilimizin askerlik kanunu ile bir teklifi nasıl verebileceğini düşünebiliriz? Şu anda Meclisimizde Kanunlar, Kararlar Başkanlığı var. Milletvekillerinin kanunla ilgili çalışmalarında yardımcı olmak için var bu başkanlık. Sayın Binali Yıldırım Bey'in zamanında uzman arkadaşlar vardı. İdari Teşkilat Kanunu'nda, milletvekilleri talep etmesi halinde onlara yardımcı olacak olan görevli personel var. Ama bu işi daha fonksiyonel hale getirecek çalışma vardı, inşallah 1 Ekim'de yeni yasama yılında devreye girecek. * Geçenlerde bir milletvekili arkadaşımız söylemiş. Yazılı soru önergesi vermesi, bakanlara soru sormaları mümkün. Bu parlamentonun denetleme görevi. Bir gazetede benim ağzımdan, 'Bakanlar milletvekillerini muhatap almıyor' diye yazmış. Tamamıyla yalan. Ben böyle bir şey demedim. * Milletvekillerinin sorduğu sorulara Bakanların cevap vermeleriyle ilgili anayasa değişikliğiyle ilgili bir süre getirdik, 15 gün. Süresinde cevaplama mukayesesi yapmak için elimizde belli bir kriter yok. Bir milletvekili de bu habere dayanarak demiş ki, ben Meclis Başkanı olarak Bakanlara yazı yazdım, zamanında cevaplandırılmasına dair. İşte sistemin en büyük hatasının bu olduğunu söylüyor. Feci halde yanılıyor. * Benim yazdığı yazı gibi daha önceki dönemde de yazılmış yazılar var. Sayın Binali Yıldırım tarafından yazılmış, parlamenter sistemde de yazılmış. 26. dönemde Meclis Başkanı sayın İsmail Kahraman, o zaman parlamenter sistem vardı. O dönemde sayın Kahraman, Bakanlara yazılar yazmış, soruları vaktinde cevaplayın diye 29 Kasım 2016'da yazmış. Dört defa çeşitli tarihlerde, yani her yıl birer yazı yazılmış. O zaman başkanlık sistemi mi varmış? Hayır parlamenter sistem varmış. * Zaman zaman bakanlarda soruların cevaplanmasında gecikme olabiliyor. Bu parlamenter sistemde de olmuş. Bu bakımdan benim bakanlara soruların cevaplanması konusundaki ikaz yazım, Başkanlık sistemine mahsus bir yazı değil. Sürecin süratlenmesi için sürekli talep ediyoruz. Milletvekillerinin bakanlarla görüşmesi, Başkanlık sisteminin ortaya çıkarttığı bir sorun değil. Bu bakanlarla milletvekilleri arasındaki kişisel özellikleriyle ilgili bir durum. Parlamenter sistemde de görüşülmesi, randevu alınması güç olan bakanlar vardı. O zamanda da vardı. Dolayısıyla bu sistemin ortaya çıkardığı bir sorun değil. Bakanın, milletvekillerinin tarzıyla ilgili bir durum. Bazı milletvekili arkadaşlarımızın 4-5 kez görüşüp de '6. randevuyu alamadım' diye sitem ettikleri oluyor. AA