Çalışmada ilk olarak Birleşik Krallık’ta 45 bin vatandaşın Koronavirüs pandemisinden önce kaydedilmiş beyin görüntüleme verileri analiz edildi. Ardından ek taramalar için Covid-19 teşhisi konmuş olanlar yeniden çağrıldı. Bunun için insanların sağlık bilgilerinin depolandığı ‘UK Biobank’tan yararlanıldı. Araştırmada incelenen insanlar; yaş, cinsiyet ve sağlık durumuyla ilgili değişkenleri ve sosyoekonomik koşulları da dikkate alınarak sınıflara ayrıldı. Beyindeki bilgileri işleyen nöronlardan oluşan ve ‘Gri Cevher/ gri madde’ adı verilen dokuda, koronavirüsle enfekte olanlar ve olmayanlar arasında belirgin farklılıklar göze çarptı. ‘Frontal’ ve ‘temporal loblar’ diye bilinen beyin bölgelerindeki gri cevher dokusunun kalınlığı, Koronavirüs geçiren grupta diğer gruba kıyasla daha ince olduğu belirlendi. Özetle çalışmanın sonucuna göre koronavirüsün beyinde küçülmelere neden olduğu ortaya çıktı. Araştırma henüz hakem onayından geçmedi ama bu aşamaya kadar olan durum bile bilim dünyasında endişe yaratmış durumda. BEYİNDE KÜÇÜLMEYE NEDEN OLAN İKİ İHTİMAL Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Ali Kemal Erdemoğlu, “Koronavirüsten en çok etkilenen organlardan birisi beyin. Normalde yaşlanmayla beraber nasıl cildimiz değişiyorsa, beynimiz de değişiyor. Beyinde bazı hücreleri kaybediyoruz ve zaman içinde küçülüyor. Tabii bu küçülmeyi mümkün olduğunca aza indirmek beyin fonksiyonlarının hayatta kalmasını sağlıyor. Şimdi de koronanın etkisi ortaya çıktı” dedi ve ekledi: “Koronavirüsün beyinde küçülmeye neden olan iki ihtimal üzerinde duruluyor. Birincisi damarsal olarak etki. Çünkü koronavirüs sonrası beyinde pıhtı atma veya inme gibi vakaları çok sık görüyoruz. Bu da damarların etkilendiğini gösteriyor. Damarlar etkilenirse zaman içerisinde gri cevher de etkileniyor. İkinci durum ise koronavirüsün direkt beyin hücrelerini etkilemesi…” Koronavirüsün kalp ve akciğere olan etkileri biliniyorken, hatta bu konuda da araştırmalar devam ediyorken, bir de beynimizdeki ‘gri cevher’in koronavirüse karşı verilen savaşta yenik düşüyor olması endişe verici… Peki gri cevher olarak adlandırılan maddenin küçülüyor olması nasıl sonuçlar ortaya çıkarabilir? MS VE ALZHEİMER ARTIŞLARINA NEDEN OLABİLECEK BİR GELİŞME Konuyu ilk önce enfeksiyon hastalıkları uzmanları Prof. Dr. Alper Şener ile Doç. Dr. Ümit Savaşçı’ya sorduk. Prof. Dr. Alper Şener koronavirüse bağlı olarak erken dönemde ortaya çıkan bilişsel fonksiyon bozulması ve hafızanın etkilenmesinin sık görüldüğünü söylüyor. Şener, bu durumun oluşmasındaki en temel unsurun ise Delta varyantı olduğunun altını çiziyor. Ayrıca Prof. Dr. Alper Şener, virüsün her organda hasar bırakma potansiyelinin olduğunu söylüyor ve sahada gözlemlediği bazı durumları şu şekilde açıklıyor: “Koronavirüsün en ağır geçtiği dönemde bilişsel fonksiyon bozulması ve hafızanın etkilenmesi sık yaşadık, özellikle yaşlı hastalarda... Fakat artık bunu yaştan bağımsız bir şekilde de görmeye başladık. Özellikle varyantların yaygınlaşmasıyla bu durum çok daha fazla yaşanmaya başladı. Başka meslektaşlarımdan da benzer bildirimler alıyorum. Buradaki seyir tıpkı tat ve koku kaybında gördüğümüz gibi farklı bir klinik tabloya evrilebilir.” Doç. Dr. Ümit Savaşçı da "Biz kalp tutulumunu, akciğer tutulumunu, erkeklerde kısırlık yaptığını ve nörolojik etkilerini hep konuşmuştuk. Özellikle beyinde 'gri cevher' dediğimiz 'hipotalamus' olarak adlandırılan yer önemli bir merkezi içine alan bir bölge” diyor ve 'gri cevher'de küçülme ve hücre ölümünün tespit edilmesinin ileride hem MS hem de Alzheimer artışlarına neden olabilecek bir gelişme olarak değerlendiriyor. Peki konuyla ilgili noröloji uzmanları ne diyor? Aklımızdaki tüm soruları noröloji uzmanı Prof. Dr. Ali Kemal Erdemoğlu ve Dr. Mehmet Yavuz’a yönelttik. Oldukça detaylı ve önemli bilgiler verdiler. TÜM BEDENSEL VE ZİHİNSEL İŞLEVLERİN ANA MERKEZİ ‘GRİ CEVHER’ 1-) Beyinde ‘gri cevher/gri madde’ tam olarak nedir, nasıl bir işlev görüyor? Dr. Mehmet Yavuz: Beynimizde 100 milyar civarında hücre var. Bu hücrelerin 10 milyarını beyin kabuğunda bulunan nöronlar oluşturuyor. İşte gri cevher denen şey bu 10 milyar nöron gövdesinin bulunduğu alan. Geri kalan 90 milyar hücreyi ise destek hücreleri meydana getiriyor. Ama asıl düşüncelerimizi, hareketlerimizi, davranışlarımızı özetle insan olarak tüm bedensel ve zihinsel faaliyetlerimizi şekillendiren ve kontrol eden beyin kabuğunda yer alan gri maddedeki bu nöronlar. Prof. Dr. Ali Kemal Erdemoğlu: Eğer gri cevherimiz bozuluyorsa, beyin fonksiyonlarımızın azaldığını ve değiştiğini görüyoruz. Alzheimer gibi hastalıklarda da gri maddede kayıp görülüyor. Yaşlandıkça gri maddede kayıplar yaşanıyor ve eskiden yaptığımız bazı becerileri kaybetmeye başlıyoruz. KORONAVİRÜS GEÇİRENLER MUTLAKA NORÖLOJİ UZMANINA BAŞVURMALI 2-) Peki gri cevherin kalınlığının azalması ve doku kaybının fazlaca olması ne anlama geliyor? Prof. Dr. Ali Kemal Erdemoğlu: Gri maddenin incelmesi beyinde hücre sayısının azalmasına neden olur. Beyin hücrelerimiz etkilenirse de beynin yaptığı tüm fonksiyonlarda eksilme görülür. Genelde de uzun dönemde etkileri ortaya çıkar. Çünkü beyin çok kuvvetli bir yapı… Bir hücrede kayıp yaşanınca diğer hücreler destek olsa da uzun dönemde kalıcı olmuyor. Sonunda da kişilerde hafıza kayıpları meydana geliyor ve bazı şeyleri algılaması zorlaşıyor. Ağrılar daha da artıyor ve nörolojik rahatsızlıklar ön plana çıkıyor. Hatta hastaların ilaçlara verdiği yanıtlar da azalıyor. Yani sonuçları uzun vadede epey korkutucu… Bu nedenle koronavirüs geçirdikten sonra en çok dikkat etmemiz gereken nokta beynimiz olmalı. Uzun süreli etkilerini azaltmak için bir an önce nöroloji uzmanlarına başvurulmalı. 3-) Koronavirüsle enfekte olanların deneyimlediği en yaygın semptomlardan biri tat ve koku alma duyusunun kaybı. Beynin küçülüyor olmasının bu duyuların kaybında etkisi olabilir mi? Dr. Mehmet Yavuz: Aslında koronavirüsün koku ve tat duyularını nasıl bozduğu tam olarak bilinmiyor. Ancak koronavirüsün ağız yoluyla vücuda girdikten sonra ağız, burun ve boğaz mukozasında bir süre kaldığını biliyoruz. İşte bizim tahminimiz virüsün tam bu esnada ilk yıkım olarak koku ve tat durumlarını işlemez hale getirmesi. Böylece beyine koku ve tat olarak hiçbir sinyal gitmemeye başlıyor. Dolayısıyla beyindeki koku ve tat merkezleri tamamen sinyalsiz kalıyor. Bu durumda sinyal alamayan koku ve tat merkezleri zamanla küçülüyor. Aslında Beyin Küçülmesi nöronal yıkımdan değil daha çok nöronların hacim olarak daralmasından ve büzüşmesinden meydana geliyor. Genel itibariyle koku ve tat duyusunun geri gelmesi 6 aya kadar da uzayabiliyor. Sevindirici taraf koku ve tat merkezleri tekrar sinyal almaya başladıktan sonra eğer loblarda kalıcı bir hasar oluşmamışsa nöronal yapı yavaş yavaş eski haline dönebilir. Bu nedenle İngiltere’deki araştırmada çalışma bir etap daha iler götürülüp, iki yıl sonra bu hastalara tekrar MR çekilmeli... Böylelikle elimizde çok daha güçlü veriler olacaktır. BEYİNDE KÜÇÜLME 'PARKİNSON VE FELÇ’E NEDEN OLABİLİR 4-) Beynin küçülüyor olması diğer organlara zarar verebilir mi? Dr. Mehmet Yavuz: Hareket merkezlerinin olduğu alanlara da sirayet edebilir ve ilaveten parkinson belirtileri ortaya çıkarabilir. Ayrıca Covid-19’da sebebi tam izah edilemeyen ve kandaki pıhtılaşmayı sağlayan maddeler de yükselmekte. Bu durum damarsal sorunlarla zaten travmaya maruz kalmış gri cevheri daha da etkileyebilir ve sonuçta erken yaşlarda bile şaşırtıcı felç tablolarına yol açabilir. (Hürriyet)