Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın "2 milyon 800 bin doz BioNTech aşısı elimizde. 10 gün içinde bu sayı 4,5 milyona ulaşacak. Bu aşı her ilde belli hastanelerde uygulanacak" sözleriyle duyurduğu Pfizer/BioNTech aşısında uygulama başladı. İlk dozları 2 Nisan’da kollarla buluşan BioNTech aşısı, ülkemizde bir süredir uygulanmakta olan Sinovac aşısı gibi inaktif aşılardan farklı olarak mRNA teknolojisi ile üretiliyor. Başta bu teknolojinin ayrıntıları olmak üzere BioNTech aşısı hakkında akıllarda birçok soru beliriyor: BioNTech aşısının etkinliği nedir? Varyantlara karşı koruyor mu? Randevu alırken dikkat edilecekler neler? İkinci doz ne zaman oluyor? Avrupa ülkelerine girmek için BioNTech aşısı mı olmak gerekiyor? Tüm bu soruların ve kafanıza takılan diğer konuların cevaplarını haberimizde bulabilirsiniz. Aşının etkinlik seviyesi nedir? Pfizer/BioNTech Covid-19 aşısının etkinlik oranı Kasım ayında 44 bin kişi üzerinde yapılan klinik araştırmalar sonucu yüzde 95 olarak açıklanmıştı. 1 Nisan tarihinde Pfizer ve BioNTech'ten yapılan ortak açıklamayla aşının etkinlik oranı yüzde 91,3 olarak güncellendi. BioNTech aşısının depolama ve uygulama şekli farklı mı? Depolarda 0'ın altında 80 derecede saklanan, nakliye esnasında da özel ekipmanlarla soğuk zincir kırılmadan bir yerden öbürüne götürülen aşılar, uygulanacağı zaman önce oda sıcaklığında bekletiliyor ardından aşılamaya geçiliyor. BioNTech aşı şişesi Sinovac'tan farklı olarak uygulanmadan önce 10 kere çevriliyor. Bir şişeden 6 doz uygulanabilen BioNTech aşısı, her dozda 0,3 mililitre kadar enjekte ediliyor. BioNTech aşısı için randevu alırken nelere dikkat etmeliyim? Bu aşıyı da Aile Sağlık Merkezleri’nde olabilir miyim? E-Nabız sistemi üzerinden aşı randevusu seçerken hangi aşıyı olmak istediğinizi seçebiliyorsunuz. Eğer BioNTech aşısı olmak istiyorsanız o seçeneği işaretlediğinizden emin olmalısınız. Öte yandan BioNTech aşıları sadece belirli hastanelerde yapılabiliyor. Sistem üzerinden aile hekimliklerinde ve evde uygulaması tercih edilebilen tek aşı şu an Sinovac aşısı. Bunun dışında aşı yapılamayacağı noktasında randevu sisteminde uyarı bulunuyor. Sinovac randevusu almıştım ama aşımı henüz olmadım. BioNTech'e çevirebilir miyim? Aynı şekilde BioNTech randevumu da Sinovac'a çevirebilir miyim? Eğer Sinovac randevusu alıp aşı olmaya giderseniz ve gittiğinizde fikrinizi değiştirirseniz orada BioNTech aşısı yaptırmanız mümkün değil. Ancak aşı randevusu aldınız ve bir aşı seçtiniz. Ardından kararınız değişti ve aşınızı değiştirmek istiyorsunuz. O zaman aldığınız randevuyu iptal edip, yeni randevu oluşturabilir ve bu esnada diğer aşıyı seçebilirsiniz. BioNTech aşısında ikinci doz kaç gün sonra alınıyor? Aşılama öncesinde imzalanan ve bir nüshası aşılanan kişide kalan onam formunda BioNTech aşısı ikinci dozunun 28 gün sonra yapılacağı belirtiliyor. İlk doz BioNTech ikinci doz Sinovac ya da tam tersi mümkün mü? Görüşlerine başvurduğumuz Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ümit Savaşçı bu soruya, “Hangi aşı ile başladıysanız onunla devam etmelisiniz. İki dozun da aynı aşı yapısında olması gerekiyor. Şöyle açıklayayım: İlk doz BioNTech oldunuz ikinci dozu başka bir mRNA aşısı ile olabilirsiniz. Ya da ilk dozu Sinovac oldunuz ikinci dozu başka bir inaktif aşı ile olabilirsiniz. Burada önemli olan nokta iki dozun da aynı aşı yapısında olması” cevabını verdi. Kısacası bir dozu BioNTech, diğerini Sinovac olmak söz konusu değil. Şu an bu aşı hangi ülkelerde kullanılıyor? ABD, İngiltere, İsrail, Almanya, İtalya, Fransa, Birleşik Arap Emirlikleri, İspanya, Şili, Polonya, Kanada, Romanya, Japonya, Güney Kore, Avustralya Pfizer/BioNTech aşısından sipariş eden ve uygulayan ülkeler arasında yer alıyor. BioNTech aşısında hangi yan etkiler, hangi sıklıkta yaşanıyor? Doç. Dr. Savaşçı; BioNTech aşısının en sık görülen yan etkilerini “Aşı yerinde ağrı, halsizlik, baş ağrısı, ateş yapabiliyor. Çok ciddi bir yan etki ile karşılaşmadık” sözleriyle anlattı. Kimler Sinovac'i tercih etmeli? Doç. Dr. Savaşçı'ya göre bazı durumlarda inaktif aşı olan Sinovac'i (CoronaVac) tercih etmekte fayda var: “Eğer kişi bağışıklık istemini baskılayacak ilaç kullanıyorsa, kemoterapi alıyorsa, kanser tedavisi görüyorsa veya daha önceden ağır bir nörolojik hastalık geçirmişse ilk tercihi inaktif aşı olmalı. Ama genç, sağlıklı hiçbir hastalığı yoksa, kronik hastalığı var ama bu saydığım hastalıklar değilse o zaman mRNA aşısı olunabilir.” Bu aşının varyantlar karşısındaki etkinliğine dair bilgimiz var mı? BioNTech aşısı tüm varyantlara karşı etkili koruma sağlıyor. Konuyla ilgili çıkan birçok habere de değinen Doç Dr. Savaşçı, “Bu aşının mutasyonlara karşı korumayacağına dair bazı yanlış haberler görüyoruz. Hayır, şu anda tüm mutasyonlara karşı etkili olduğunu biliyoruz” ifadelerini kullandı. Saklama koşulları nasıl bir dezavantaj yaratıyor? AB'deki yavaşlıkta ne kadar etkili? BioNTech aşısının en önemli dezavantajları arasında saklama koşulları yer alıyordu. -80 derecede muhafaza edilmesi gerektiği bilinen aşının saklama koşullarında güncellemeye gidildi. Aşının -25 ile -15 derecede iki haftaya kadar depolanmasına AB'den onay çıktı. Doç. Dr. Ümit Savaşçı, saklama koşullarının AB’nin yavaşlığı üzerinde etkisi olup olmadığını şöyle açıklıyor: “Saklama koşullarından ziyade üretim ve hammadde temininde sıkıntılardan dolayı Avrupa’da biraz yavaş ilerliyor. Tabii bir de sağlık altyapılarının çok uygun olmaması da yavaş ilerlemenin faktörlerinden biri.” BioNTech aşısı olmak AB’den aşı pasaportu almakta avantaj sağlar mı? Avrupa Birliği’nin açıklamasına göre, Avrupa ülkelerine giriş için AB’nin onayladığı aşılardan birini olmak gerekiyor. AB ülkelerinde onay almış ve şu anda kullanılan ya da yakın zamanda kullanılacak olan aşılar, Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca ve Johnson & Johnson firmaları tarafından üretilenler. Özetle BioNTech aşısı, Avrupa ülkelerine girişte şu an için avantaj sağlayacak gibi görünüyor. Covid geçirenler için tek doz aşının yeterli olacağı, ikinci dozun etkisiz olduğu doğru mu? Uzmanlar, Covid-19 geçirenlerin zaten belirli bir antikor seviyesine ulaştığı için tek doz aşının yeterli olacağını söylüyordu. Önceki gün Nature Medicine dergisinde yayınlanan önemli bir bilimsel makale ile bu konu doğrulandı ve önemli veriler paylaşıldı. Makalede yer alan bilgilere göre, daha önce Covid-19 geçirmiş kişilerde tek doz mRNA aşısı antikor miktarını artırıyor. İkinci doz ise antikor seviyesinde kayda değer bir değişiklik yaratmıyor. mRNA ne demek, bu mekanizma nasıl çalışıyor? Aralarında BioNTech aşısının da bulunduğu mRNA ile üretilen aşılara, nispeten yeni bir yöntem olması sebebi ile daha temkinli yaklaşılıyor. mRNA aşı yöntemi esasında tamamen yeni bir süreç değil. Araştırmacılar 1990 yılında, mRNA’nın antikor üretimini ortaya çıkardı. mRNA ya da uzun adıyla mesajcı ribonükleik asit, DNA'dan üretilen, DNA'nın çift zincirli olmasının aksine tek zincirli olan bir biyomolekül. mRNA için DNA'mız ile her şeyi mümkün kılan proteinler arasındaki iletişim aracıdır diyebiliriz. Başlangıçta genetik hastalıkların tedavisinde in-vivo protein ekspresyonu için geliştirilen mRNA teknolojisi, terapötik kanser aşıları yönüne doğru gelişirken, aşılarla ilgili ilk veriler bu yeni platformun geleneksel aşı yaklaşımlarının yetersiz kaldığı enfeksiyonlar için koruyucu bağışıklık geliştirilmesinde yeni bir alternatif sistem olabileceği fikrini ortaya çıkardı. mRNA teknolojisi influenza virüs, RSV (Respiratory syncytial virus), HIV (Human immunodeficiency virus), CMV (human cytomegalovirus), kuduz, MMLV (moloney murine leukaemia virus), Ebola virüs, insan papilloma virüsü (HPV), Zika virüs, Hepatit C virüsü (HCV) ve Kırım Kongo kanamalı ateş virüsü gibi farklı virüsler yanında, streptococcus türü bakteriler ve toxoplasma gondii gibi paraziter enfeksiyonlara yönelik koruyucu aşı geliştirme çalışmalarında son yıllarda denenen umut verici yeni bir yaklaşım olarak karşımıza çıkıyor. mRNA’nın hızlı aşı tasarımına imkan vermesi ve ölçeklenebilir üretim kapasitesi bu aşıları yeni ortaya çıkan salgınların kontrol altına alınmasında büyük bir umut haline getirdi. Nitekim koronavirüs salgınında da bu özelliği ile öne çıkan mRNA aşıları, 2020 yılı sonlarından itibaren acil kullanım onayları ile milyonlarca kişiye uygulandı ve birçok gelişmiş ülkeden milyarlarca doz aşı talebi aldı.