Artan virüs varyasyonlarıyla aşılar arasında bir yarış mevcut. Araştırmalar dünya çapında hız kesmeden devam ediyor. Bununla birlikte ülkeler aşılara dair aldıkları kararları yeni araştırmalar dahilinde yenilemek durumunda kalıyor. Peki dünyada aşıların mutasyona karşı etkisi ne yönde ilerliyor? Bilim insanlarının konu üzerindeki öngörüleri neler? İşte aşılar ve varyantlarında son durum… ASTRAZENECA AŞISINDA HAYAL KIRIKLIĞI Araştırmacılar, Oxford menşeili AstraZeneca aşısının ilk olarak Güney Afrika’da görülen COVID-19 varyantlarına karşı yüzde 10 oranında koruma sağladığını öne sürüyor. Aşıların etkinliğine dair bir çalışma yürüten bilim insanları, AstraZeneca'nın hafif ila orta dereceli enfeksiyonlarına karşı çok az koruma gösterdiğini açıkladı. Çalışma, ortalama yaşı 31 olan 2.000'den fazla kişiyi içeriyor, bu da nispeten genç nüfusun daha düşük risk altında olduğu anlamına geliyor. Bu sonuca dayanarak bilim insanları, ağır vakalara karşı aşının yüksek bir koruma sağlayacağından emin olmasalar bile yine de beklentilerini düşük tutmuyor. DİĞER AŞILAR DAHA MI ETKİLİ? Detaylı verilere sahip olmadığımız için şimdiden karşılaştırma yapmak pek mümkün değil. Ancak yeni varyanttan etkilenen topluluklardaki diğer aşı denemeleri, hiçbirinin ilk çıkan koronavirüsteki kadar etkili olmadığını gösteriyor. Varyantın ortaya çıkmasından sonra Güney Afrika'da uygulanan iki aşının denemelerinden elde edilen ve yakın zamanda yayınlanan veriler, etkinlik oranında ciddi bir düşüş olduğunu gösteriyor. Novavax, Birleşik Krallık'taki denemelerde yüzde 89, Güney Afrika'da yüzde 60 etkinliğe sahipti. Yapılan testlerdeki vakaların yüzde 92'sinin varyantlı virüsten oluştuğunu belirtmekte fayda var. Johnson & Johnson'ın bir yan kuruluşu tarafından üretilen Janssen aşısı ise ABD'de yüzde 72 iken Güney Afrika'da yüzde 57 etkinliğe sahipti. Her iki aşı da ağır vakalara, hastanede yatan hasta oranına ve ölüme karşı korumada etkili görünüyor. VARYANTLARA KARŞI EN BAŞARILI AŞI: BIONTECH Varyantlar ortaya çıkmadan önce yüzde 95 etkinlik gösteren sonuçlarla geniş çaplı denemeler yürüten Pfizer/BioNTech aşısı hakkında mutasyon etkinliği testleri devam ediyor. Teksas Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki bilim insanlarının yürüttüğü bir diğer araştırmada, yakın zamanda ikinci doz Pfizer/BioNTech aşısı olan 20 kişiden antikor içeren kan örnekleri toplandı. Yapılan testlerde, antikorların daha eski varyantları etkisiz hale getirmede etkili olduğu gibi yeni çıkan virüsleri durdurmada da yüzde 81 oranında etkili olduğu görüldü. Nature Medicine’den alınan sonuçlarda, varyantın E484K olarak bilinen mutasyonunda aşının etkisini büyük ölçüde azaltmadığı öne sürülüyor. Yapılan son araştırmalarda ise BioNTech aşısının Kent ve Güney Afrika varyantlarına karşı güçlü bir T-hücre tepkisi oluşturduğu ortaya çıktı. Çalışmaya göre ilk doz aşı sonrasında antikorlar mutant virüslere karşı daha az etkili de olsa, T- hücre tepkisi ile bağışıklık sisteminin daha iyi koruma sağlaması bekleniyor. Bu çalışmayla birlikte Pfizer aşısının varyantlara karşı en etkili aşı olduğunu söylemek mümkün. BİZİM AŞIDA DURUM NE? Türkiye, Çinli özel şirket Sinovac tarafından üretilen CoronaVac aşısını tercih etti. CoronaVac'in varyant performansı hakkında detaylı bir bilgi yok. Ancak Sinovac inaktif aşının koronavirüsün farklı varyantlarına karşı geniş spektrumlu koruma sağladığını açıkladı. Şirket CEO'su Yin Weidong, ilk yapılan çalışmalarda CoronaVac aşısının Birleşik Krallık varyantını nötralize ettiğini açıklarken aşının Güney Afrika varyantına karşı koruyuculuğu üzerinde çalışmalar yaptıklarını, yakın zamanda sonuçları açıklayacaklarını bildirdi. AŞI HERKES İÇİN ZORUNLU HALE GELEBİLİR Güney Afrika, AstraZeneca aşısını durdurma kararı alırken, Birleşik Krallık’taki bilim insanları bir yandan virüsün varyantlarını engellemeye çalışıyor. Bu nedenle COVID-19 aşısının herkes için zorunlu hale gelebileceği gündem maddeleri arasında yer alıyor. Çalışmaları yöneten Witwatersrand Üniversitesi’nden Prof. Shabir Madhi, araştırma küçük ölçekli olsa da aşının herhangi bir COVID virüsüne karşı en az yüzde 60 etkinliğe sahip olup olmadığını belirlemede etkili olacağını savunuyor. Laboratuvar çalışmalarındaki antikorların sadece ciddiyetini koruyan vakaların durumunu göstermediğini, aynı zamanda T-hücre bağışıklığındaki son durumu da ortaya çıkarabileceğini vurgulayan Prof. Madhi, AstraZeneca etki oranının ilk dozun ardından yüzde 75 olduğunu, ancak tüm verilerin Güney Afrika varyantının ortaya çıkmasından önce olduğunu belirtti. İç ve dış basında yer alan haberler, şu anda mevcut olan aşı belirsizliklerinin devam ettiği ve üreticilerin halihazırda mevcut varyantlara karşı koruma sağlayacak yeni denemeler üzerinde çalıştığı yönünde. VARYANTLARDA AŞILAR DEĞİŞİKLİĞE UĞRAYABİLİR Mİ? Bilim insanları aşıların yeni ortaya çıkan varyantlara göre değiştirilebileceğini söylüyor. Tüm laboratuvarlarda çalışmalar da sürekli farklılaşarak devam ediyor. Aşılar, virüs varyasyonlarına göre aşama aşama testlerden geçiyor. Oxford Üniversitesi'nden Prof. Sarah Gilbert, konunun üzerinde çalıştıklarını ve sonbaharda beklenen yeni bir versiyona karşı takviye dozların hazırlıklarının devam ettiğini söyledi ve ekledi: "Yaşanan diğer bir zorluk ise mutasyonların hızına ayak uydurmak diyebiliriz. Yeni varyantlar çok hızlı bir şekilde ortaya çıktı ve pek çok değişiklik gösterdi. Yenilerinin gelmesi de muhtemel olasılıklar arasında." GELECEKTE BİZİ NELER BEKLİYOR? Virüsün dünyaya yayılmasının ardından, tamamen yok olacağına dair umutlar da azalmaya başladı. Sürekli değişen grip virüslerinde olduğu gibi muhtemelen bununla da başa çıkmak zorunda kalacağız. Her yıl Dünya Sağlık Örgütü, yıllık aşıya dahil edilen en yaygın virüs türlerini listeler. Önümüzdeki yıllarda bu listelerin arasında koronavirüs aşıları da yer alabilir.