Çalışanların mali ve sosyal hakları temmuz ayından itibaren değişti. İster memur olsun ister işçi, tüm çalışanların sosyal güvenlik hakları ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere değişiyor ve değişiklikleri de Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklıyor. Peki, neler değişti? Memurların taban aylıkları ve kamuda sözleşmeli çalıştırılan personelin ücret tavanı temmuz ayından itibaren yeniden belirlendi. Ayrıca yine sözleşmeli personelin tavan ve taban ücretleri de yılın ikince yarısında yüzde 8.65 oranında arttırıldı. Bu değişikliklerle birlikte işçilere ödenecek kıdem tazminatının tavanı da arttırıldı. Buna göre, kıdem tazminatının tavanı 5.434,42 liraya çıkartıldı. Bu yılın ocak-temmuz döneminde tazminat tavanı 5.001,75 liraydı. Böylece yılın ikinci yarısında kıdem tazminatı için ödenecek tavan tutarı yüzde 8.65 arttırılmış oldu. Yani, çalışanlar yılın ikinci yarısında daha yüksek kıdem tazminatı alabilecekler. Temmuz-Ağustos ayında tazminatını alanlar eksiklerini tamamlayacak. KIDEM TAZMİNATI Gelelim, çalışma hayatı ile ilgili en çok merak edilen konuların başında gelen kıdem tazminatının hangi hallerde alınabileceğine. Kıdem tazminatında birinci şart, işyerinde en az bir yıl çalışmış olmak. Bir yıldan az çalışanların hiçbir şart altında kıdem hakkı olmuyor. İkincisi, işveren tarafından işten çıkarılmış olmak. Emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurup emekli olanlar da tazminat alabiliyor. Altını bir kere daha çizeyim, kendi isteği ile istifa edenler tazminata hak kazanamıyor. Elbette istisnai durumlar var. Aşağıda istisnai durumları sıraladım: Erkekler, askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmaları halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Bunun için muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin sonlandırılması gerekiyor. Kadınlar, evlendikten sonra bir yıl içinde işinden kendi isteği ile ayrılırlarsa kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. 15 yıl sigortalılık süresini ve 3600 prim gün sayısını tamamlayan çalışanlar da kıdem tazminatı alabilirler. Ancak bu haktan sadece 8.9.1999 tarihinden ence sigortalı olanlar yararlanabiliyor. NASIL HESAPLANIYOR? Peki, kıdem tazminatı nasıl ve neye göre hesaplanıyor? İşveren, çalışana, her bir yıl için 30 günlük, yani bir aylık, giydirilmiş brüt ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. Giydirilmiş ücret demek; aylık brüt maaş, ikramiye, prim, yol yardımı, yakacak yardımı gibi ödemeleri içerir ve tazminat hesaplamasında bu ödemelerin tamamı hesaba katılır. Toplam kıdem tazminatı ise çalışanın son aldığı aylık giydirilmiş brüt ücretin, işyerinde çalışılan yılla çarpılması ile hesaplanır. Örnekle anlatayım. İşyerinde 10 yıldır çalışıyorsunuz ve aylık giydirilmiş brüt ücretiniz ise 2000 lira. Toplam 20 bin lira kıdem tazminatı alırsınız. Kıdem tazminatını hesaplamada önemli bir kriter de Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı; senede iki kere revize edilen tazminat tavan tutarı. Çalışana ödenecek kıdem tazminatı, açıklanan bu tavanı geçemiyor. İşte, bu rakam, temmuz ayında revize edilerek 5.434,42 liraya çıkartıldı. Bu da şu anlama geliyor, bu yılın temmuz-aralık döneminde kıdem tazminatı alacak olanların hesaplamaları bu tavan üzerinden yapılacak. Tavan, özellikle yüksek maaş alanları ilgilendiriyor. Çalışan, 5.434,42 liranın üzerinde kaç para ücret alırsa alsın, kıdem tazminatı bu rakam üzerinden hesaplanıp, ödenir. KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMASI Örnek Tablo 1: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız 2.029,50 liraysa (bugünkü brüt asgari ücret) ve işyerinde 8 yıldır çalışıyorsanız, (8 x 2.029,50 TL) alacağınız tazminat tutarı 16.236 liradır. Örnek Tablo 2: Aylık giydirilmiş brüt maaşınız 6.000 liraysa ve 10 yıldır işyerinde çalışıyorsanız; maaşınız, bugünkü kıdem tazminatı tavanı olan 5.434,42 liranın üzerinde olduğundan alabileceğiniz tazminat tutarı (5.434,2 x 10) 54.334,2 lira olacaktır.